| | 
Beste VIT-leden,
Deze V!T Flits is helemaal samengesteld door Comco lid Yvon Schuler.
Yvon heeft zich een aantal jaren ingezet voor de Comco, de V!T Flits.
Steeds wist ze weer nieuwe of nog onbekende invalshoeken van praktijkvoering voor het voetlicht te brengen. We zullen haar creatieve geest missen nu ze met pensioen gaat.
Yvon reuze bedankt voor jouw inzet. En wat een mooi en nieuw thema heb je voor ons. Wat natuur kan doen voor mensen, ook in therapie. Dat mag inderdaad aandacht krijgen.Twee Jungiaans therapeuten die dit in hun praktijk opnemen, heb je erover gesproken, het zogenaamde praktijkprofiel: met helder zicht op jezelf leef je veerkrachtig. Ook vertel je over jouw BUITENpraktijk en heb je erelid Hans van der Esch naar zijn mening gevraagd over natuurondersteunde therapie.
Mooi om te zien hoe in de artikelen ervaring en wetenschappelijk onderzoek laten zien wat natuur doet. En dat ook in Nederland natuurondersteunde therapie in de reguliere zorg aandacht heeft.
Yvon gaat als therapeut met pensioen, maar ze blijft actief in haar werk om andere therapeuten te ondersteunen bij het inzetten van natuur in hun praktijk. Haar BUITENpraktijk in Elst blijft bestaan.
Veel leesplezier en inspiratie.
Hartelijke groet,
Comco, Carola Norbart en Yvon Schuler
V!T bestuur,
Anneke Dorrestein, Noëlle van Geene en Peter van Lier
| | | | Het effect van groen en natuur op mensen 
Omgevingspsycholoog en hoogleraar Agnes van den Berg van de Rijksuniversiteit Groningen doet onderzoek naar de invloed van tuinieren en natuurlijke omgeving op onze psyche. Ze is een van de eerste wetenschappers die de stress reducerende werking van tuinieren heeft aangetoond. In een van haar onderzoeken maakte ze een groep tuinbezitters eerst flink gespannen door ze een ingewikkelde opdracht te geven die ze in een bepaalde tijd voor haar moesten afmaken. Vervolgens mocht de ene helft een halfuurtje in hun tuin gaan werken, de andere helft moest binnen gaan zitten lezen.
Zij noteerde daarna het gehalte van het stresshormoon cortisol bij de deelnemers. Dat bleek bij allen te zijn afgenomen, maar aanzienlijk meer bij degenen die hadden getuinierd.
Ook keek ze naar de stemming van de deelnemers, want die was door de stressopdracht behoorlijk gdaald. Het binnen lezen bleek de stemming veerder te hebben gedaald, terwijl degenen die hadden getuinierd hun goede stemming weer helemaal terug hadden. ‘Het mooie van tuinieren is dat het enerzijds een fijn moment voor jezelf betekent, maar óók het contact tussen mensen kan bevorderen. Daardoor worden mensen ook minder eenzaam,’ zegt Van den Berg.
Zij ziet in haar onderzoek dat ook het contact met de natuur in de tuin een gezonde werking heeft. Dit komt waarschijnlijk doordat we er zelf onderdeel van zijn. ‘Als we een boom zien, herkennen we daarin onbewust de patronen die kenmerkend zijn voor de natuur. De vorm van een boom herhaalt zich bijvoorbeeld in de takken en in de zijtakken. Dit soort patronen, fractalen geheten, zie je overal in de natuur. Ze werken rustgevend: onze ademhaling en hartslag worden kalmer. Dat geeft een positief gevoel, wat
weer allerlei gunstige effecten heeft,’ zo legt zij uit.
Een ander aspect dat zij ziet, is dat de natuur ons brein ook een beetje vakantie geeft. Want door de concentratie die we moeten opbrengen voor werk of studie, worden we “aandacht moe”. Zij zegt hierover: ‘Het hersengebied waar onze gerichte aandacht zit, hoeft in de natuur even niks te doen en krijgt de gelegenheid om tot rust te komen. Maar ook “er helemaal uit zijn” en het feit dat de natuur geen eisen aan je stelt werken rustgevend.’
Naar de effecten van groen op mensen is veel studie gedaan. Uit een groot onderzoek in Wageningen bleek: hoe groener onze woonomgeving, hoe minder lichamelijke en psychische klachten we hebben.
Klik hier voor het hele artikel | | | | | | | Natuurgericht of groene therapie Werken in de natuur en zeker met dieren, heeft een positief effect op de emoties, het gedrag en de motivatie van een kind.
De natuur helpt het kind om zich weer goed te voelen en/of in balans te zijn. Zo blijkt uit onderzoek.
Onze hersenen zijn nog net als in de oertijd gericht op moeten overleven. Dit bepaalt hoe wij onze omgeving waarnemen en ervaren.
Maar de kleur groen geeft daarentegen een veilig gevoel aan ons brein. Groen maakt ons brein van nature blij! Groen is gezond! Buiten zijn, in verbinding zijn met natuur, doet je kind goed en stimuleert persoonlijke groei op allerlei gebied,” zegt kinderpsycholoog Viviane Eekhout (www. degroenekinderpsycholoog.nl). Dit is wetenschappelijk bewezen.
Natuurgerichte of groene therapie krijgt binnen de complementaire zorg steeds meer aandacht. Wandelcoaching en -therapie zijn op dit moment bekende vormen in Nederland. In de rest van Europa en daarbuiten zijn vormen van Naturebased therapy of Ecotherapie opgenomen in bestaande interventie of behandelvormen en zelfs ingebed binnen het zorgstelsel. In het buitenland wordt veel onderzoek gedaan.
In dit artikel worden enkele therapievormen aangestipt, die ook in Nederland steeds meer worden toegepast.
Het gaat om natuurwandelen, bosbaden, grounding of earthing, tuin- of groentherapie. BUITEN of ecotherapie.
Ze kunnen preventief, maar ook curatief worden ingezet. In praktijken voor psychotherapie en in de GGZ worden steeds vaker vormen van zogenaamde ecotherapie ingezet. | | | | De BUITENpraktijk Elst - natuur in de praktijk 
Nu ik, Yvon Schuler, afscheid neem van de VIT en daarmee ook mijn inzet voor de Comco stopt, wil ik iets over mijn eigen praktijk vertellen. Aansluitend bij het thema van mijn laatste V!T Flits.
Ik ben opgeleid als pedagoog (Msc) en heb altijd gewerkt aan nieuwe kindgerichte behandel- en onderwijsprogramma’s. Toen ik na een aantal stappen bij de Wageningen Universiteit en Researchcentra (WUR) / Alterra ging werken, heb ik me op begeleidings- en behandelonderzoek gericht met de inzet van natuur en groene omgeving.
Deze onderzoek jaren hebben mij als professional geleid naar Ecotherapie, landbouw & zorg, ecopsychologie, omgevingspsychologie, tuintherapie en landschapsontwerp voor een gezonde samenleving.
In 2005 sloot ik mijn opleiding tuintherapie aan de Kraaybeekerhof in Driebergen af. Ik begon mijn eigen adviesbureau ORGYD en bedacht dat ik nog wel graag een gerichte therapieopleiding wilde doen en ben het vierjarig traject tot kinder- en later ook jongeren therapie gestart bij de Nederlandse Academie voor Psychotherapie in Amsterdam en de Druppel Academy Haarlem. Deze opleidingen en de voorgenoemde professionalisering hebben een goede basis gelegd om integraal therapeutisch aan het werk te gaan met daarin de groene therapie opgenomen.
In 2009 startte ik mijn eigen praktijk. Eerst in Velp en daarna in Elst op Landerij de Park (in Park Lingezegen tussen Arnhem en Nijmegen). En zo kon ik mijn zogenaamde groene praktijk ontwikkelen.
Wat mij aanspreekt in groene therapie is letterlijk de ruimte die kinderen, jongeren en ouders geboden kan worden om zelf aan het werk te gaan, zonder veel instructies of handleidingen.
Het zijn in een therapietuin, of een ander stuk natuur, geeft aanknopingspunten voor cliënten om tot zelfinzicht of gedragsverandering te komen.
Het biedt hen mogelijkheden om te laten zien wat zich binnenin afspeelt of welke verlangens er zijn. Zo herinner ik me een jongen van zes, die zich vele sessies wilde verstoppen in een uitgeholde stronk van een eik (soms met paraplu). Hij wilde daarmee aangeven dat zijn geborgenheid of veiligheid onvoldoende was. Toen zijn moeder hierover hoorde, kon zij het plaatsen en hierop acteren. Met goed resultaat voor deze jongen.
Nu wil ik niet zeggen dat je dit niet in een speelkamer kunt bewerkstelligen. Maar ik heb wel in mijn zestien jarige groentherapiepraktijk ervaren dat voor sommige kinderen/jongeren deze manier directer en vrijer van vorm is waardoor zo’n doorbraak sneller ontstaat.
Voor het opnemen van groene therapie in mijn praktijk waren een aantal zaken van belang:
De praktijk:
- moet een buitenruimte hebben die aan specifieke voorwaarden voldoet;
- moet een kleine binnenruimte met voorzieningen hebben;
- is in een omgeving waar een uitgebreidere groene ruimte omheen is;
- kent een kindvriendelijke groene inrichting;
- heeft een besloten en een open deel;
- geeft kinderen, jongeren en ouders de gelegenheid om actief deel te nemen
aan het behandelproces
De groene buitenruimte lokt uit en is voor de therapeut en de cliënten een flexibel gegeven. Niet alles kan gepland worden (zoals het weer) en er moet rekening gehouden worden met onverwachte situaties. Dat maakt het mooi en soms ook moeilijk. Een meisje van elf jaar kwam voor een klacht over angstgevoelens bij mij. Zij wilde graag alles van te voren weten en zich voorbereiden, zodat ze geen angst hoefde te voelen. Ik heb haar uitgelegd dat er in de tuin soms dingen konden gebeuren, die niet gepland kunnen worden. Zij heeft veel onverwachte situaties meegemaakt in de therapietuin. Om maar te noemen: een dode egel op het pad, plantjes die ze had neergezet in de moestuin die helemaal waren weggevreten, een valk die zeker 30 minuten op een paal heeft zitten staren naar…(wij zijn er niet achter gekomen). Al deze niet van te voren geregisseerde momenten hebben haar de mogelijkheid gegeven om haar reactie anders te maken dan ze normaliter zou laten zien. We konden erover praten en kijken hoe ze haar gedrag ook in andere situaties kon aanpakken. Dit heeft haar zeker de eerste stappen laten zetten in meer flexibel en minder angstig gedrag.
Ik heb ook gemerkt dat als je als therapeut gebruikmaakt van de mogelijkheden die een groene praktijk of de buitenruimte heeft, het handelingsrepertoire wordt verbreed en er meer mogelijkheden ontstaan voor cliënten tot zelfregie.
In mijn BUITENpraktijk heb ik veel gezinsondersteuning en behandeling gedaan. Ik zag dat groene therapie ook aan ouders de mogelijkheid biedt om zelf nieuwsgierig te zijn, om samen met hun kin(eren) op zoek te gaan naar materiaal waarmee ze hun werkidee kunnen uitvoeren. Of dit nu gaat om het maken van een gezinswandelstok, een hut bouwen of een deel van de moestuin inrichten en onderhouden. De ouders krijgen zicht op het initiatief dat kinderen zelf kunnen ontplooien en de vaardigheden die ze hebben opgedaan om ook de ouders aanwijzingen te geven. Ouders hebben met hun kinderen door de hele tuin opstellingen gemaakt, die inzicht gaven in de dynamiek van hun acties samen. Ouders kunnen observeren en hun kinderen heel ander gedrag zien vertonen. Mooie mogelijkheden voor interventies zijn op deze wijze steeds aanwezig.
Ik heb ook gemerkt dat een therapietuin mogelijkheden biedt om verschillende technieken direct samen te voegen, zoals: lichaamsgerichte therapie, speltherapie, cognitieve- gedragstherapie en vormen van oplossingsgerichte therapie. Tijdens het werk vloeien verschillende interventievormen samen. Door de setting kunnen cliënten ook zelf makkelijker initiatief tonen. De vrijheid om dit te doen wordt door de omgeving gestimuleerd.
Ik heb inmiddels mijn eigen praktijk afgesloten (deelpensioen gestart) en ben begonnen met deBUITENpraktijkElst. De bedoeling is om mijn praktijk om te bouwen tot een plek waar professionele hulpverleners ervaring en kennis kunnen opdoen over groene therapie.
Met dit themanummer van de V!T flits hoop ik dat VIT leden (meer) interesse krijgen voor vormen van groene therapie en de waarde hiervan.
Ik vertel je er graag meer over.
Hartelijke groet,
Drs. Yvon Schuler
deBUITENpraktijkElst
06-51230903 | | | | 
Praktijkprofiel 12
Met helder zicht op jezelf leef je veerkrachtig
Naam Praktijk : Koningsweg Dieptepsychologen
Praktijk houder : Jeannette Eijgenraam
Locatie (s) : Schaarsbergen, Arnhem
Website : www.koningswegdieptepsychologen.nl
Naam Praktijk : Praktijk Analytische therapie
Praktijk houder : Marijke Postma
Locatie (s) : Arnhem
Website : www.praktijkmarijkepostma.nl
Jeannette Eijgenraam en Marijke Postma hebben beiden de inzet om in hun praktijk de link naar de natuur in hun werkwijze te integreren.
In gesprek met hen hierover vertellen zij mij dat ze zijn opgeleid als dieptepsycholoog bij het Jungiaans Instituut. Daar hebben zij elkaar leren kennen en ze zitten nu samen in een intervisiegroep.
“In de Jungiaanse analyse wordt ervan uitgegaan dat mensen weer de persoon kunnen worden die hij of zij is en datgene kan doen wat bij die persoon past. De mens is natuur. Wij kunnen onszelf herstellen door naar een diepere laag te gaan. Beelden uit de natuur kunnen dan heel helpend zijn om jezelf weer terug te vinden,” zo vertellen ze.
Ik herken deze aandacht, want als ik het terrein opkom waar Jeannette haar praktijk heeft, voelt het direct rustig en energiek. Het terrein aan de Koningsweg blijkt een transformatie te hebben ondergaan. Het voormalige militaire terrein is nu een woon-werkomgeving, waar het groen en de natuurontwikkeling voorop staat.
Jeannette zegt: “Ik heb deze plek vooral gekozen vanwege de groene omgeving. Ik vind het prettig dat mensen hier in rust naar de praktijk kunnen komen of na de sessie ook nog even een wandeling kunnen maken. Ik merk dat cliënten eerst nog wat gehaast binnenkomen, maar later ook de plek waarderen en dan met de fiets in plaats van de auto komen. De natuurlijke plek gaat meedoen in het herstelproces.”
Marijke sluit hierop aan: “ik heb dan meer een stedelijke praktijkomgeving, maar merk ook dat bloemen langs het pad en uitzicht op planten en bloemen voor cliënten erg belangrijk kan zijn. Het maakt de omgeving zachter en geeft altijd al een mogelijkheid voor herkenning en inleiding van het gesprek. Ik heb ook veel planten in de praktijk om de natuur van buiten naar binnen te halen.”
We zitten in de groene praktijkruimte van Jeannette. Ik kan mijn ogen bijna niet van de grote olifantsoor (plant) afhouden. Deze staat er zo fier en krachtig. Dat zou mij alleen al helpen, denk ik.
Hoe zetten jullie in therapie de natuur in, vraag ik hen.
“Veel van het werk van Jung heeft een natuurlink. We werken veel met metaforen en geleide meditatie. Daarin zijn natuurbeelden altijd belangrijk. Een wandeling in het bos is vast onderdeel bij meditatie. Bos is het symbool van het onderbewuste. Hieruit kunnen veel aanwijzingen komen over de werkelijke wensen, het onbewuste van de cliënt dat bewust gemaakt wil worden. Natuurbeelden met water, lucht, vuur, aarde, kleuren, lichtreflecties geven een individueel veranderingsproces vorm. Deze beelden geven houvast en laten mensen zich weer betekenisvol en verbonden voelen. De natuur is een projectie van jezelf,” zo vertellen ze mij.
Klik hier voor het hele artikel | | | | | | | Het boek - Tuinieren voor de geest Ze had nooit iets met tuinieren. Maar toen Sue Stuart-Smith, psychiater in het Engelse Hertfordshire, het steeds drukker kreeg met haar werk en gezin zocht ze een manier om te ontstressen.
Ze besloot haar man Tom, die tuinarchitect is en een grote tuin om hun huis aan het aanleggen was, in de weekenden te helpen. Het buiten bezig zijn en toewerken naar hun droomtuin maakte iets in haar wakker.
Klik hier voor het hele artikel | | | | | De gedachten van Hans van der Esch over inzet van natuur in therapie Met het samenstellen van dit themanummer kreeg ik de vraag hoe je de inzet van natuur en groen bij het werk dat wij doen als VIT-therapeuten, moet zien. Ik heb deze vraag aan ons VIT-erelid Hans van der Esch voorgelegd.
Ik vroeg hem:
1. Is inzet van groen en natuur bij het begeleiden van mentale problemen volgens jou zinnig?
2. Op welke manier kunnen natuurgerichte interventies door VIT therapeuten ingezet worden?
3. Heb jij zelf ervaring met of gehoord over succesvolle natuurgerichte interventies in de GGZ en mentale ondersteuning/begeleiding?
4. Op welke wijze kan de VIT meer aandacht besteden aan groene therapie / natuurgerichte therapie en interventievormen?
Het antwoord van Hans was:
“Het inzetten van natuur en groen bij de begeleiding bij en behandeling van psychische problemen vormt mijns inziens een meerwaarde binnen de geestelijke gezondheidszorg. Los van het daadwerkelijk in de natuur zijn en het ervaren van de logische afwisseling van de seizoenen als manifestaties van de fasen in het leven, gericht op de cyclus van dood, leven en hoop, vormt ook de binnenwereld een rijke bron van visuele, auditieve en gevoelservaringen.
Binnen het hypnotherapeutisch repertoire zet ik daarbij regelmatig ook passieve imaginatie (droombeeldverhalen) in om natuur te ervaren en op een diepere, onbewuste, metaforische laag te onderzoeken, te be- en verwerken. Daarnaast biedt de zogenaamde wandeltherapie en -coaching een mogelijkheid om met de cliënt in de natuur te zijn en ‘buiten’ ‘binnen’ te ervaren.
Volgens hem kan de VIT hier meer aandacht geven door binnen de VIT een werkgroep te maken met bij deze benaderingswijze betrokken therapeuten. Publicatie vanuit deze werkgroep kan andere collega’s inspireren om hiermee ook te experimenteren.
We gaan kijken welke stappen op dit pad nog gezet kunnen worden. Hopelijk geeft dit themanummer aanleiding tot verdere uitwerking.
En wie zich aangesproken voelt om deze werkgroep te gaan vormen, laat het ons weten.
Yvon Schuler
deBUITENpraktijkElst
06-51230903
| | | | | | | Literatuur en andere tips over de inzet van natuur in therapeutisch werk In de genoemde Nederlandse publicaties zijn meer literatuurverwijzingen te vinden. De buitenlandse literatuur is hier niet opgenomen.
J. Maas e.a. Green Mental Health Amsterdam : Boom uitgeverij, 2021.
(Deze uitgave bevat veel literatuurverwijzingen naar onderzoek)
B. Bakker & S. van Woerkom Running Therapie: Bewegen voor je (overbelaste) Brein. Amsterdam: Arbeiderspers, 2017.
A.E. van den Berg en M.M.H.E van den Berg Van buiten word je beter. Essay over de relatie tussen natuur en gezondheid. Wageningen: WUR/Alterra, 2001.
M.M.H.E. van den Berg Natuur en gezondheid. Invloed van natuur op sociaal, psychisch en lichamelijk welbevinden. Den Haag / Rijswijk: Gezondheidsraad/ RMNO, 2004
H. van Esch e.a. Groen in de GGZ. Een handreiking voor een natuurlijke, groene omgeving op een HIC of (gesloten) klinische afdeling. Zwolle: Avans Hogeschool, 2020.
A. Engels Groen werkt meestal onbewust op gezondheid. In: De boomkwekerij, nr. 33, 19 augustus, Pp. 28-29.
t. Hartig &H. Staats Restoratieve omgevingen. In De psycholoog., februari 2009, Pp. 82-89.
M. Koedoot & M. Wilschut Natuur & Gezondheid. Velp: Van Hall Larenstein, 2013.
J. Hassink e.a. Factsheet groene re-integratiepraktijken voor mensen met psychische problemen. Wageningen: WUR, 2017.
G. Kindermans Stres herstellend Groen. In: De psycholoog, december 2004, Pp. 616-618.
Langers, F. & T.A. de Boer De rol van zzp-ers in de groene zorg; Verkenning van de bijdrage van wandelcoaches en tuintherapeuten aan welbevinden en herstel van mensen met psychische klachten. Wageningen, Alterra Wageningen UR (University& Research center), 2013.
C. van Limpt Groen is gezond, maar waarom eigenlijk? In: Trouw, 2 februari 2012, Pp. 10-11.
S. de Vries e.a. Groen en gebruik ADHD medicatie door kinderen. De relatie tussen de hoeveelheid groen in de woonomgeving en de prevalentie van AD(H)D medicatiegebruik bij 5-12 jarigen. Wageningen: WUR/Alterra, 2015.
Hilde Backus Op weg naar plezier in je werk. Baarn: Forte uitgeverij, www.coachbureau.nl
artikel van GGZNieuws.nl!: https://www.ggznieuws.nl/?p=66419
Gaat over inrichting van behandelkamers en natuur inclusief ontwerpen. Onderzoek behandelplek voor de toekomst.
Bosbaden in de beeldentuin –https://krollermuller.nl
Voor als je ervaring wil opdoen met bosbaden
https://youtu.be/es51YErlP_Q?si=sJtEYxkHXwSCmCAV (korte filmpje)
Uitleg van Hilde Backus (psycholoog) over de inzet van natuur in wandelcoaching
Klik hier om deze lijst te downloaden | | | | | |
